آب نجسآبی که استفاده از آن در اموری که مشروط به طهارت است همچون آشامیدن، وضو و غسل، جایز و صحیح نیست، آب نجس یا ناپاک بوده و از آن در باب طهارت و به مناسبت در باب طهارت، اطعمه و اشربه و تجارت بحث شده است. ۱ - اقسام آبآب یا مطلق است یا مضاف. آب مضاف: مانند فشرده اجسام مثل آب هندوانه و انار و مانند آبی که با چیز دیگری ممزوج شود، به طوری‌که به آن آب گفته نشود مثل آب شکر (شربت) و آب نمک. بنابراین آب مطلق آبی است که فشرده اجسام مثل آب هندوانه و انار نبوده و یا ممزوج با چیز دیگر به طوری نشده باشد که به آن آب (بدون قید) گفته نشود. ۲ - اقسام آب مطلقامام خمینی (قدّس‌سرّه) در تحریرالوسیله در بیان اقسام آب مطلق می‌نویسند: «المطلق اقسام: الجاری، و النابع بغیر جریان، و البئر، و المطر، و الواقف، و یقال له: الراکد.» یعنی آب مطلق بر چند قسم است: آب جاری و آبی که (از زمین) می‌جوشد ولی جریان ندارد و آب چاه و آب باران و آب ایستاده، که به آن «راکد» می‌گویند. به این بیان، آب کر و آب قلیل قسیم یکدیگر در نظر گرفته شده و از آن دو با تعبیر واقف و راکد یاد شده است. ۲.۱ - اقسام آب راکدآب راکد یا واقف، آبی است که قسیم آب جاری، آب چشمه، آب چاه و آب باران است و به بیان تحریرالوسیله که گذشت، شامل آب کر و قلیل است. آب راکد (آب مطلق که آب جاری، چشمه، چاه و باران نیست) اگر اندازه آن کمتر از حد معین (حد کر) باشد به آن آب قلیل گفته می‌شود و اگر به حد کر و بیشتر از آن باشد آب کر گفته می‌شود. و اندازه کر از لحاظ وزن و بر حسب کیلوگرم بنابر اقرب ۳۷۷ کیلو و ۴۱۹ گرم و به مساحت (گنجایش) چهل و سه وجب است و یک‌هشتم وجب کم (چهل و دو وجب و هفت‌هشتم وجب) است بنابر احوط بلکه خالی از قوت نیست. ۳ - چگونگی نجس شدن آبآب قلیل بنا بر قول مشهور به صرف ملاقات با نجس، نجس می‌شود ولی آب کرّ یا جاری با حصول تغیّر در یکی از سه وصف رنگ، بو یا طعم به وسیله نجاست، نجس می‌شود. البته متنجس شدن به واسطه تغییر رنگ و بو و مزه در صورتی است که این تغییرات به واسطه ملاقات با نجس باشد نه مجاورت با آن، پس «اگر در اثر مجاورت با نجاست تغییر کند نجس نمی‌شود، مانند آن‌که آب مطلق در اثر نزدیک بودن با مردار بوی آن را بگیرد. البته اگر مردار خارج آب بیفتد و قسمتی از آن داخل آب قرار بگیرد و آب به واسطه مجموع آن تغییر نماید نجس می‌شود.» و «معیار (نجس شدن) این است که آب با اوصاف نجاست تغییر کند نه با اوصاف متنجس، پس اگر آب کر یا جاری و مانند آن‌ها به وسیله بقّم (بَ ق قَ م - چوبی باشد سرخ که رنگرزان بدان چیزها رنگ کنند) [۶]
لغتنامه دهخدا.
متنجس قرمز گردد نجس نمی‌شود.» همچنین «معیار، تغییر یکی از اوصاف سه‌گانه آب به سبب نجاست است، اگرچه تغییر آن از سنخ اوصاف نجاست نباشد، پس اگر آب با ریختن خون در آن، زرد شود نجس می‌شود.» ۴ - استفاده آب نجساستفاده از آب نجس در اموری مانند وضو و غسل که پاکی در آن‌ها شرط می‌باشد، جایز نیست و وضو و غسل با آن باطل است.همچنین چیز نجس شده با آن پاک نمی‌شود. ۵ - آشامیدنآشامیدن آب نجس در غیر حال اضطرار، حرام است. ۶ - خمیر نجسبه قول مشهور، آردی که با آب نجس خمیر شده، با تبدیل شدن به نان پاک نمی‌شود. ۷ - خرید و فروشخرید و فروش آب نجس جایز است، لیکن اعلام نجس بودن آن به خریدار واجب می‌باشد. ۸ - کیفیّت تطهیرآب ناپاک با اتّصال به کرّ یا جاری و آمیخته شدن با آن‌ها همراه با زوال تغیّر -در صورت تغیّر اوصاف- پاک می‌شود. در پاک شدن آن به صرف اتّصال بدون آمیختگی اختلاف است. امام خمینی در این‌باره در تحریرالوسیله می‌نویسند: «و الاقوی عدم الاکتفاء بالاتّصال بلا امتزاج.» بنابراین برای تطهیر، آب متنجس باید با آب معتصم ممزوج گردد. آب نجس شده به سبب تغیّر -گرچه به اندازه کرّ باشد- با زوال تغیّر، پاک نمی‌شودمگر آن که زوال تغیّر به سبب اتّصال به منبع باشد، مانند آب چاه و چشمه و یا پس از برطرف شدن تغیّر به آب کرّ یا جاری متّصل شود. ۹ - پانویس۱۰ - منبع• فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۱۱۴. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. |